Осы тұста іргелі, маңызды құжаттар қабылданды, Қазақстан әлемдік картада шекаралары нақты белгіленген ел ретінде пайда болды, өз армиясын құрды, тәуелсіз мемлекетке қажетті басқару құрылымдарын құрды және барлық мемлекеттік рәміздерді қабылдап бекітті. Міне осылайша, біз 30 жылға жуық осы ұлы мерекені аса мақтанышпен атап өтіп келеміз.
Әрине, Тәуелсіздік жылдарының бастапқы кезеңдерінде бәрі басқаша болды. Қазіргі уақытта ортақ күш-жігерімізді дұрыс бағытта жұмсауымыздың арқасында ел танымастай болып өзгердік. Бүгін Біз өзіндік бет-бейнесі бар, өзіндік ерекшеліктері мен өзіндік ұстанымы бар табысты мемлекеттер қатарына қосылдық.
Осы уақытқа дейін көп өзгерістер болды - сыртқы әлем де, оны біздің ішкі қабылдауымыз да өзгерді. Біз өзімізді өзгерттік. Жаңа ұрпақ өсті. Тәуелсіз Қазақстанда 8 миллионнан астам адам, халықтың 50% -ы, дүниеге келген. Біз қайтару нүктесінен өтіп, болашаққа үміт артамыз.
Осы тұрғыда біздің білім беру саласы, білім алуымыз қалай дамыды? Қазақстандық білім әлемдік тенденцияларға қаншалықты сәйкес келеді? Қазіргі қазақстандық білім елдің тұрақты дамуына қаншалықты үлес қоса алады?, -деген сұрақтар туындайды.
Тәуелсіз Қазақстан экономика, өнеркәсіп және басқа салаларда ғана емес, білім беру саласында да мол жетістіктерге жетті. Соңғы 29 жыл ішінде білім беру саласы үнемі жаңа мазмұнға, әдістер мен технологияларға бет бұрды. Бұл өзгерістердің шыңдары негізінен КСРО-ның құлауымен сәйкес келді. Осы кезде Қазақстан, посткеңестік елдердің көпшілігі сияқты, басқа мәселені - күрделі экономикалық жағдайларда ұлттық білім беру жүйесін құруды шешті.
Қазақстандағы білім - бұл адамгершілік, интеллектуалдық, мәдени, физикалық даму және кәсіби құзыреттілікті қалыптастыру мақсатында жүзеге асырылатын тәрбиелеу мен оқытудың үздіксіз процесі.
Тәуелсіздік таңында Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінде ең алдымен «Білім туралы», «Ғылым туралы», «Мемлекеттік жастар саясаты туралы» және «Қазақстандағы баланың құқықтары туралы» заңдар қабылданған және олар бірінші кезектегі жетістік болып табылады.
Әлем жаһандық сын-қатерлер кезеңінде өмір сүруде. Бұл жаңа технологиялық және инновациялық жетістіктерді енгізу, ақпараттық технологияларды жедел дамыту және адам ресурстарының мобильдігі.
Білім мен ғылым мемлекет экономикасын құруда алдыңғы қатарында тұруы керек. Әлемнің жетекші экономикалары өркендеуге адам капиталының жоғары деңгейінің арқасында ғана қол жеткізеді. Бұған білім берудің жаңа стратегиялары мен саясаты ықпал етеді.
Қазақстандық білім мен ғылым жүйесін модернизациялаудың заманауи кезеңі әрбір азамат үшін сапалы мектепке дейінгі, мектеп қабырғасындағы білімнің болуын, колледжде және университетте жаңа кәсіби дағдыларды игеру мүмкіндігін, ғылыми-зерттеу және шығармашылық құзыреттіліктерді дамытуды болжайды.
Адамның бәсекеге қабілеттілігі - бұл ұлт жетістігінің факторы. Сондықтан, әрбір қазақстандық үшін жаңа жаһандық сын-қатерлерге, заманауи технологияларға, өзгермелі еңбек нарығының талаптары мен жаңа мамандықтарға бейімделу үшін қажетті құзыреттер болуы керек.
Білім беру саласы «Қазақстан - 2050» ұзақ мерзімді Стратегиясының маңызды басымдықтарының бірі болып табылады. Қазақстандағы білім беру реформаларының жалпы мақсаты білім беру жүйесін жаңа әлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу болып табылады. Қазақстан Президенті сонымен қатар республиканы әлемдегі бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына қосу міндетін қойды. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсатқа жету жолында маңызды рөл атқарады.
Қазақстан Республикасының білім саласындағы мемлекеттік саясатын іске асырудың ұйымдастырушылық негізі - мемлекеттік саясат пен қазақстандық білім беруді модернизациялануын қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасының білім беруді дамыту мемлекеттік бағдарламасы болып келеді.
Бағдарлама дегеніміз - бұл білім беру мен тәрбиелеу құрылымы, мазмұны мен технологияларының, басқару жүйесінің, білім беру қызметі субъектілерінің ұйымдастырушылық-құқықтық формаларының және қаржылық-экономикалық механизмдердің өзгеруін қамтитын іс-шаралар мен ресурстардың кешені.
Қазақстанда жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру кредиттік оқыту технологиясы бойынша Болон процесіне сәйкес жүзеге асырылады. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім үш деңгейлі жүйеге негізделген: бакалавриат, магистратура, докторантура.
Қазақстанның «Білім туралы» заңы әрбір азамат ақысыз орта және бастауыш кәсіптік білім алуға, тегін орта кәсіптік, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің мемлекеттік гранттары бойынша конкурстық негізде білім алуына кепілдік береді. Соңғы жылдары жоғары білімге қол жетімділік едәуір кеңейді. Мемлекеттік білім гранттарының саны артып келеді.
Жоғары білім беру тиімділігінің көрсеткіштерінің бірі - оның интернационалдануы және университеттердің әлемдік рейтингтерде көрінуі. 2016 - 2019 жылдары Білім және ғылым мемлекеттік бағдарламасын іске асыру кезеңінде жоғары білім беру жүйесінде шетелдік студенттердің үлесі 4% дейін өсті. Қазақстандық университеттер алғаш рет Times Higher Education рейтингтік басылымымен танылды.
Қазақстандық жоғары оқу орындары әлемнің жетекші университеттерімен білім беру байланысын кеңейтуде. Халықаралық ғылыми жобалар шетелдік серіктес университеттермен бірлесіп жүзеге асырылып келеді. Елдер арасындағы диалог жоғары білім біліктілігінің тартымдылығы мен салыстырмалылығын қамтамасыз етеді.
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан Республикасы Президентінің Халықаралық «Болашақ» стипендиясын енгізілді, соның арқасында студенттер шетелде білім алуға мүмкіндік алды. Сонымен қатар, студенттер Еуропаның, АҚШ-тың және Оңтүстік-Шығыс Азияның үздік оқу орындарында оқуға мүмкіндікке ие болды. Жоғары білімнің сапасы жастардың шетелдік университеттерге кетуіне әсер етеді. Осының салдарынан Қазақстанда соңғы жылдары шетелге оқитын студенттердің саны екі есеге артты. 100 мыңнан астам қазақстандық әлемнің 130 елінде жоғары білім алып келеді.
Еліміздің болашағы – жастардың білім білім деңгейін көтеріп, рухани сауаттылығын арттырумен қатар спорт саласына да көп көңіл бөлінуде. Ол дегеніміз, Қазақстан 30 спорттық державаның қатарына кіреді. Елде белсенді өмір салты мен бұқаралық спорт үшін барлық қажетті жағдайлар жасалған. Мемлекет спорттық қозғалысқа қолдау көрсетеді, соның арқасында қазақстандық спортшылар ірі халықаралық жарыстарда жарқын жеңістерге қол жеткізеді. Тәуелсіздік жылдары ішінде Қазақстан спортшылары Олимпиаданың 70 медалін және түрлі деңгейдегі халықаралық жарыстарда 700-ге жуық медаль жеңіп алды.
Білім беру жүйесі белсенді, креативті, сыни, аналитикалық ойлау қабілеті бар, бұрын белгісіз мәселелерді шешуге, өзгерістерге тез бейімделуге және жаңа нәрсе жасауға қабілетті шығармашыл адамдарды дайындауға бағытталуы керек. Сондықтан жастар проблемаларды шешу дағдыларын, сыни тұрғыдан ойлауды, шығармашылық қабілеттерді, эмоционалды интеллектті дамыту керек. Сонымен қатар, функционалды ІТ сауаттылығы, ағылшын тілін білу, жоғары азаматтық адамгершілік сезімнің жетілу де маңызды.
Білім беру жүйесінің әлемдік ортаға интеграциялануын ескере отырып, ұлттық кодты сақтай отырып, еліміздің мәдениетін ескеру қажет. Сондықтан патриоттық тәрбиенің ерекшелігі студенттердің белсенді азаматтық ұстанымы мен олардың үлкенді-кішілі Отанының тарихын, мәдениетін, әдет-ғұрыптары мен дәстүрлерін құрметтей отырып, сана-сезімі қалыптасады.
КУДАЙБЕРГЕНОВА И.Р., ҚАЗАҚ СУ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫ